Önbilgi:
Çin ülkesinin kudretli bir sultanı vardır. Bu sultanın Cemşîd adında bir oğlu doğar. Büyüdüğünde işrete düşkün bir delikanlı olan Cemşîd, yine eğlenceyle geçirdiği bir gece, sabaha karşı rüyasında çok güzel bir kız görür ve bir daha gözüne uyku girmeyecek kadar âşık olup gece gündüz ağlar. Onun derdini ve tarif ettiği güzellikteki kızın ancak Rûm ülkesinde gördüğü Hurşîd olabileceğini anlayan ve aynı zamanda usta bir ressam olan sırdaşı Tacir Mihrâb, kızın resmini çizerek kim olduğunu Cemşîd'e söyler. Cemşîd sevgilisine kavuşmak için yola koyulmaya karar verir. Durumu haber alan anne ve babası onu bundan vazgeçirmek için yalvarırlar. Babası onu avutma düşüncesiyle ülkenin bütün güzellerini toplayıp istediğini alması için Cemşîd'e gösterir. Ancak onun gözü birbirinden güzel bu kızların hiçbirini görmez...
MESNEVÎ
CEMŞÎD Ü HURŞÎD'den
(mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün)
Garîb olanlarun bagrı başıyçün
Za'îf olanlarun gözi yaşıyçün
Giceler hakkı kim bîzârıdum ben
Seni emzürmekde vü giryânıdun sen
Südüm hakkı kim emmişsin sen anı
Senünle görürem ben bu cihanı
Egerçi mihrübân olur bürâder
Velî ol resm ile degül ki mâder
Egerçi dâyenün mihri çok olur
Velî ol resm ile degül ki mâder
Bu hâli terk it dir kendüzüni
Görelüm bir dem ol kutlu yüzüni
Atada gerçi çokdur mihrübânî
Beraber görme ana mihriyle anı
Senün yüzündürür binüm bahârum
Hayâlüm mûnisüm hem gamgüsârum
Gözinden âh idüben dökdi kan yaş
Ki 'ışk itmiş idi yüreğini baş
Dir idi i dirîgâ kim bu ahvâl
Getüriser başuma dürlü ehvâl
Ne binüm derdümün dermanı vardur
Ne hod bu gussanun pâyânı vardur
Gehî atanun elini öperdi
Geh ana ayağına yüz sürerdi
Melik Cemşîd bilür idi muhakkak
Ki cennet ana ayağında olur el-hak
Gönül bir kişiye itmişdürür germ
Ki anı izhâr itmeğe komaz şerm
Bilürem bu işün tedbîridür sehl
Velî te'hîr itmeklik olur cehl
Gereklü vakt itmek hayrı te'hîr
Reva degül ki olur hayra teksir
Gönülden hergiz olmaz 'ışk zâyil
Meğer bir 'ışk dahi ola hâsıl
Dönüp Fağfura didi kim bu sevda
Ser-â-ser 'ışkdandurur bu gavgâ
Gerekdür buna meclis rast kılmak
Huzûr-i gül-ruhân der-hâst kılmak
Ne kim hüsn ehli varidi Hıtâda
Kamusın cem' idelüm bir arada
Nirede kim varısa bir yüzi gül
Gözi nerges saçı reyhan û sünbül
Dudağı gonca-i gül serv-kâmet
Getürelüm bir araya temâmet
idelüm 'arza kim göre bunı dil
Ola kim birisine ola mayil
Münâdîler münâdî kıldı Çin'de
Ne mehrûlar ki vardur Çin içinde
Hümâyûnun adına cem' olsun
Şebistânında anun sem' olsun
Olup Çin bütleri ez-perde bîrûn
Be-'azm-i bezm-i eyvân-i Hümâyûn
Ne lâle-çihreler kim oldılar cem'
Elinde her birinün 'ûddan şem'
Oturup kasrda Cemşîd ü Fagfûr
Neva itdi rebâb ü çeng ü tanbûr
Şebstân cennet idi hûbları hûr
Kadeh ellerde nûr idi 'ala nûr
Perî-peyker sanemler perniyân-pûş
Kamusı sîm-ten zerrin binâgûş
Kamunun hâli müşg ü zülfi 'anber
Kamu zühre-cebin ü mâh-manzar
Kamunun yüzi rûşen şöyle kim rûz
Gözi yüzde ciger-sûz u dil-efrûz
Semen-rûlar sunup gül-gûn şerâbı
Muganni Udiler çeng û rebâbı
Yüzi 'aksiyle her gül-ruh nigârun
Adın anmazlar ıdı lâle-zârun
Gören yüzlerin ey dür aydan arı
Getürmezlerdi öge nevbahârı
Bir a'lâ kasrda şâh ile Cemşîd
Oturmışdı sanasın mâh ü hurşîd
Urur ol hûrlarun 'ışkuna çerh
Olup hayran meh ü hurşîd ile çerh
Olarun kamusın bi't-tavli ve'l-'arz
Melik Cemşîde bir bir itdiler 'arz
Kamusına nazar eyledi ilkin
Biriyle olımadı gönli sakin
Melik didi bu meclisde dil-ârâm
Şaha kimdür anı it bana i'lâm
Melik-zâde didi atasına i şâh
Müzeyyen meclis ü toptoludur mâh
Ne diyeyüm ser-â-ser Zühre-peyker
Bütin sır bunları gördükde büt-ger
Bu meclis hoş nigâristân-i Çîndür
Kamusı mâh-ruh Zûhre-cebîndür
Egerçi hûbdurur cümle bu hayl
Benüm gönlüm birine, eylemez meyl
Hemin dutar bular katumda mikdâr
Ki hazrâ-yı dimen yâ nakş-i dîvâr
Ben ayruksı kadehden olmışam mest
Beni ol câmdurur kim ider hest
Ben ol camıla bulmışam fenayı
Hem ol camıla buluram bekayı
Bu 'ışkun yolı evvelde fenâdur
Fena sonında câvidân bekâdur
Gişi kim 'ışkda irmeye fenaya
ire mi bî-fenâ hergiz bekaya
Eğer yanmazısa şem ola mı nûr
Tabîb ister mi gişi olmasa rencûr
Erimedin irer mi nura katre
Ya düşmedin yog olup hâke zerre
Bu arada çokdurur dîl-dâr-i şengül
Benüm gönllümi alan bunda degül
Kamu gönülde oldı 'ışk hâsıl
Veli her biri birisine mayil
...
Sonucı gonca gibi açdı razın
Didi atasına düşin ü niyazın
- Ahmedî -
Çin ülkesinin kudretli bir sultanı vardır. Bu sultanın Cemşîd adında bir oğlu doğar. Büyüdüğünde işrete düşkün bir delikanlı olan Cemşîd, yine eğlenceyle geçirdiği bir gece, sabaha karşı rüyasında çok güzel bir kız görür ve bir daha gözüne uyku girmeyecek kadar âşık olup gece gündüz ağlar. Onun derdini ve tarif ettiği güzellikteki kızın ancak Rûm ülkesinde gördüğü Hurşîd olabileceğini anlayan ve aynı zamanda usta bir ressam olan sırdaşı Tacir Mihrâb, kızın resmini çizerek kim olduğunu Cemşîd'e söyler. Cemşîd sevgilisine kavuşmak için yola koyulmaya karar verir. Durumu haber alan anne ve babası onu bundan vazgeçirmek için yalvarırlar. Babası onu avutma düşüncesiyle ülkenin bütün güzellerini toplayıp istediğini alması için Cemşîd'e gösterir. Ancak onun gözü birbirinden güzel bu kızların hiçbirini görmez...
MESNEVÎ
CEMŞÎD Ü HURŞÎD'den
(mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün)
Garîb olanlarun bagrı başıyçün
Za'îf olanlarun gözi yaşıyçün
Giceler hakkı kim bîzârıdum ben
Seni emzürmekde vü giryânıdun sen
Südüm hakkı kim emmişsin sen anı
Senünle görürem ben bu cihanı
Egerçi mihrübân olur bürâder
Velî ol resm ile degül ki mâder
Egerçi dâyenün mihri çok olur
Velî ol resm ile degül ki mâder
Bu hâli terk it dir kendüzüni
Görelüm bir dem ol kutlu yüzüni
Atada gerçi çokdur mihrübânî
Beraber görme ana mihriyle anı
Senün yüzündürür binüm bahârum
Hayâlüm mûnisüm hem gamgüsârum
Gözinden âh idüben dökdi kan yaş
Ki 'ışk itmiş idi yüreğini baş
Dir idi i dirîgâ kim bu ahvâl
Getüriser başuma dürlü ehvâl
Ne binüm derdümün dermanı vardur
Ne hod bu gussanun pâyânı vardur
Gehî atanun elini öperdi
Geh ana ayağına yüz sürerdi
Melik Cemşîd bilür idi muhakkak
Ki cennet ana ayağında olur el-hak
Gönül bir kişiye itmişdürür germ
Ki anı izhâr itmeğe komaz şerm
Bilürem bu işün tedbîridür sehl
Velî te'hîr itmeklik olur cehl
Gereklü vakt itmek hayrı te'hîr
Reva degül ki olur hayra teksir
Gönülden hergiz olmaz 'ışk zâyil
Meğer bir 'ışk dahi ola hâsıl
Dönüp Fağfura didi kim bu sevda
Ser-â-ser 'ışkdandurur bu gavgâ
Gerekdür buna meclis rast kılmak
Huzûr-i gül-ruhân der-hâst kılmak
Ne kim hüsn ehli varidi Hıtâda
Kamusın cem' idelüm bir arada
Nirede kim varısa bir yüzi gül
Gözi nerges saçı reyhan û sünbül
Dudağı gonca-i gül serv-kâmet
Getürelüm bir araya temâmet
idelüm 'arza kim göre bunı dil
Ola kim birisine ola mayil
Münâdîler münâdî kıldı Çin'de
Ne mehrûlar ki vardur Çin içinde
Hümâyûnun adına cem' olsun
Şebistânında anun sem' olsun
Olup Çin bütleri ez-perde bîrûn
Be-'azm-i bezm-i eyvân-i Hümâyûn
Ne lâle-çihreler kim oldılar cem'
Elinde her birinün 'ûddan şem'
Oturup kasrda Cemşîd ü Fagfûr
Neva itdi rebâb ü çeng ü tanbûr
Şebstân cennet idi hûbları hûr
Kadeh ellerde nûr idi 'ala nûr
Perî-peyker sanemler perniyân-pûş
Kamusı sîm-ten zerrin binâgûş
Kamunun hâli müşg ü zülfi 'anber
Kamu zühre-cebin ü mâh-manzar
Kamunun yüzi rûşen şöyle kim rûz
Gözi yüzde ciger-sûz u dil-efrûz
Semen-rûlar sunup gül-gûn şerâbı
Muganni Udiler çeng û rebâbı
Yüzi 'aksiyle her gül-ruh nigârun
Adın anmazlar ıdı lâle-zârun
Gören yüzlerin ey dür aydan arı
Getürmezlerdi öge nevbahârı
Bir a'lâ kasrda şâh ile Cemşîd
Oturmışdı sanasın mâh ü hurşîd
Urur ol hûrlarun 'ışkuna çerh
Olup hayran meh ü hurşîd ile çerh
Olarun kamusın bi't-tavli ve'l-'arz
Melik Cemşîde bir bir itdiler 'arz
Kamusına nazar eyledi ilkin
Biriyle olımadı gönli sakin
Melik didi bu meclisde dil-ârâm
Şaha kimdür anı it bana i'lâm
Melik-zâde didi atasına i şâh
Müzeyyen meclis ü toptoludur mâh
Ne diyeyüm ser-â-ser Zühre-peyker
Bütin sır bunları gördükde büt-ger
Bu meclis hoş nigâristân-i Çîndür
Kamusı mâh-ruh Zûhre-cebîndür
Egerçi hûbdurur cümle bu hayl
Benüm gönlüm birine, eylemez meyl
Hemin dutar bular katumda mikdâr
Ki hazrâ-yı dimen yâ nakş-i dîvâr
Ben ayruksı kadehden olmışam mest
Beni ol câmdurur kim ider hest
Ben ol camıla bulmışam fenayı
Hem ol camıla buluram bekayı
Bu 'ışkun yolı evvelde fenâdur
Fena sonında câvidân bekâdur
Gişi kim 'ışkda irmeye fenaya
ire mi bî-fenâ hergiz bekaya
Eğer yanmazısa şem ola mı nûr
Tabîb ister mi gişi olmasa rencûr
Erimedin irer mi nura katre
Ya düşmedin yog olup hâke zerre
Bu arada çokdurur dîl-dâr-i şengül
Benüm gönllümi alan bunda degül
Kamu gönülde oldı 'ışk hâsıl
Veli her biri birisine mayil
...
Sonucı gonca gibi açdı razın
Didi atasına düşin ü niyazın
- Ahmedî -
Yorumlar
Yorum Gönder